Elckerlyc (voluit: Den Spyeghel der Salicheyt van Elckerlyc - Hoe dat Elckerlyc mensche wert ghedaecht Gode rekeninghe te doen) is een 15e-eeuwse Nederlandse moraliteit of zinnenspel.
Elckerlyc omvat een opvoedkundige boodschap, vandaar de titel "Spiegel".
Het stuk gebruikt de allegorie van de hoofdpersoon (de held) zijnde Elckerlyc iedereen (staat voor een typisch menselijke persoon, inclusief zijn zonden).
Het stuk is geschreven in de nogal verheven Rederijker stijl. Het verhaal is in dichtvorm geschreven en is in strofen verdeeld. Het verhaal verloopt chronologisch. Het is onduidelijk hoe lang het verhaal precies duurt, er wordt niet echt over tijd gesproken. Waarschijnlijk is dat het ongeveer een week bestrijkt.
De schrijver is niet bekend, maar het stuk wordt wel toegeschreven aan Peter van Diest (1454-1507), maar ook aan de kartuizer Petrus Dorlandus (1451-1507), vicarius van het klooster te Zelem bij Diest.
Het origineel is gedrukt in het Nederlands in 1495, te Delft bij Christiaen Snellaert. Dat exemplaar is echter onvolledig. Het titelblad ontbreekt evenals drie andere bladen.
De tweede druk (Antwerpen, Govaert Bac) stamt uit ca 1501. Hier ontbreekt echter het laatste blad.
De derde druk (Antwerpen, Willem Vorsterman, uit ca 1525) is vrijwel volledige.
Er bestaat ook een handschrift uit het eind van de 16de eeuw, die een gemoderniseerde tekst bevat, die waarschijnlijk op een verloren versie teruggaat.
De eerste moderne druk is uit 1892 door H. Logeman.
Elckerlyc was in de middeleeuwen een bijzonder populair en succesvol theaterstuk.
Het stuk won volgens het titelblad de eerste prijs bij een bijeenkomst van Brabantse Rederijkerskamers, een Landjuweel genoemd. Dit is echter niet het Rederijkersfeest van 1496 geweest. Andere bronnen voor deze wedstrijd zijn niet bekend.
Er bestaat een vroeg-16e eeuwse vertaling van het stuk in het Engels onder de titel Everyman.
Nederlandse en Engelse taalgeschiedkundigen betwistten tientallen jaren of het Engelse stuk Everyman gebaseerd was op Elckerlyc danwel andersom. Het overtuigendste bewijs dat Elckerlyc het origineel was is geleverd door de Engelse historicus E.R. Tigg.
Hij liet zien hoeveel rijmstrofen en literaire vertalingen zijn gekopieerd uit het Nederlandse stuk in het Engelse Everyman. Daarnaast is het zeer waarschijnlijk dat de Engelse vertaler rijmwoorden heeft toegevoegd op plaatsen waar woorden wel rijmden in het Nederlands maar niet in het Engels.
Met andere woorden een vrije vertaling heeft toegepast. Er is geen onweerlegbaar feitelijk bewijs, maar men is in algemeen van mening, op basis van genoemde afwegingen, dat het Nederlandse Elckerlyc inderdaad het origineel is.
In 1539 publiceerde de rector van de Utrechtse Sint Hieronymusschool, Georgius Macropedius, een Latijnse versie, Homulus genoemd. Dit meesterwerk werd talloze malen vertaald en opgevoerd, met name in het Duitse Rijk.
G. Macropedius (ca 1475-1558) maakte een Latijns schooldrama, Hecastus, dat in 1538 werd opgevoerd in Utrecht door de leerlingen van de Hiëronymusschool.
Het jaar erna werd deze versie gedrukt.
Der sünden loin ist der Toid is een versie van de Keulse drukker J. van Gennep (1540).